ŞARBON (ANTRAKS) HAKKINDA SIKÇA SORULAN SORULAR  
Antraks (Şarbon) nedir?  
Antraks spor oluşturan Bacillus anthracis adındaki bakterinin oluşturduğu akut bir infeksiyon hastalığıdır. Antraks sıklıkla vahşi ve evcil hayvanlarda (sığır, koyun, keçi, deve, antilop ve diğer otçul hayvanlar) gözlenir; ancak enfekte hayvanlarla veya bunların dokularıyla temas eden insanlarda da görülebilir.  
Antraks neden güncel olmuştur?  
Bacillus anthracis bakterisi dayanıklı sporlara sahiptir ve uzun yıllar boyunca, dış ortam şartlarından etkilenmeden kalabilir. Bunun yanısıra bakteri, hastalık esnasında güçlü bir toksin üretir. Bu özellikleriyle biyolojik savaş tehdidinde kullanılabileceği varsayılmaktadır ve Amerika Birleşik Devletleri’ndeki gelişmelerle gündeme gelmesiyle halk arasında tedirginlik yaratmıştır.  
Antraks ne sıklıktadır ve kimlerde görülebilir?  
İnsanlardaki hastalık en sık olarak, hayvanların hastalıktan etkilendiği tarımsal bölgelerde gözlenir. Güney ve Orta Amerika, Güney ve Doğu Avrupa, Asya, Afrika, Karayipler ve Ortadoğu gözlendiği bölgeler arasındadır. Normal şartlar altında yalnızca infekte hayvanlar veya ürünleriyle temas halinde olan insanlarda hastalık ortaya çıkabilir. Bu özelliğiyle antraks daha çok kırsal kesimde veya tarım sektöründe bir meslek hastalığı olarak karşımıza çıkabilir. Ayrıca hastalığın hayvanlarda kontrol altında tutulamadığı ülkelerden gelen hayvansal ürünler aracılığı ile de (yün, kıl, post v.b.) enfeksiyon görülebilir (endüstriyel antraks).  
Antraks nasıl bulaşır?  
Antraks infeksiyonu kutanöz (cilt), inhalasyon (solunum) ve gastrointestinal sistem (sindirim) olmak üzere üç yoldan bulaşır. Antraks sporlarının hasarlı ciltte yerleşmesi veya solunması sonucu hastalık ortaya çıkabilir. Antraks ayrıca enfekte hayvanların az pişirilmiş etlerinin yenmesiyle de bulaşabilir.  
Antraksın semptomları nelerdir?  
Hastalığın semptomları hastalığın bulaşma şekliyle değişmektedir, ancak semptomlar genellikle 7 gün içinde ortaya çıkar.  
Cilt enfeksiyonu: Çogunlukla (yaklaşık %95) antraks infeksiyonları, infekte hayvanların  kontamine yün, post, deri veya kıl ürünleri (özellikle keçi kılı) gibi ürünlerinin işlenmesi sırasında derideki kesik veya sıyrıktan bakterinin girmesi ile oluşur. Deri infeksiyonları böcek ısırığına benzer kaşıntılı bir şişlik şeklinde başlar, 1-2 gün içinde vezikül haline döner, daha sonra ağrısız ülser şeklini alır. Ülser genellikle 1-3 cm çapındadır ve karakteristik olarak merkezinde siyah nekrotik (ölü) bir alan vardır. Yakın bölgedeki lenf bezleri şişebilir. Tedavi edilmeyen cilt enfeksiyonunda vakaların %20’si ölümle sonuçlanır. Uygun antimikrobiyal tedavi ile ölüm nadirdir.  
Solunum yolu enfeksiyonu: Başlangıç semptomları bir soğuk algınlığını taklit edebilir. Birkaç gün sonrasında semptomlar ağır solunum sorunları ve şoka kadar ilerleyebilir. Çoğunlukla ölümcüldür.  
Sindirim sistemi enfeksiyonu: Antraksın sindirim sistemi hastalığı kontamine et tüketilmesini takiben görülür ve sindirim kanalının akut inflamasyonu ile karakterizedir. Başlangıç belirtileri bulantı, iştah kaybı, kusma, ateş ve takiben karın ağrısı, kan kusma, ağır ishaldir. Sindirim sistemi antraks vakalarında ölüm oranı %25-60 arasındadır.  
Antraks genellikle nerede gözlenir?  
Tüm dünyada bulunabilir. Sıklıkla gelişmekte olan veya genel veteriner sağlık programları olmayan ülkelerde gözlenir. Güney ve Orta Amerika, Güney ve Doğu Avrupa, Asya, Afrika, Karayipler ve Ortadoğu ülkeleri gibi dünyanın belirli bölgelerindeki hayvanlarda diğerlerinden daha sık rapor edilir.  
Antraks kişiden kişiye yayılır mı?  
Kişiden kişiye antraks bulaşmaz veya çok düşük bir olasılıktır. Bu nedenle hastalar karantinaya alınmaz. Solunum sistemi antraksı olan hastaların izlemi sınırlanmaz veya ziyaret bulaşma için endişe oluşturmaz.  
İnfeksiyondan korunmanın bir yolu var mı?  
Antraksın sık olduğu ve hayvan sürülerinin aşılanma seviyelerinin düşük olduğu ülkelerde çiftlik hayvanları ve hayvan ürünleriyle temastan kaçınılmalıdır; uygun kesilmemiş ve pişirilmemiş etlerin yenmesinden sakınılmalıdır.  
İnsanlarda kullanımı için ABD’de bir aşı lisans almıştır. Fakat toplumun rutin aşılamasında kullanılabilecek antraks aşısı geliştirilememiştrir. Mevcut aşı yalnızca endemik bölgelere göreve giden askerlere ve gerektiğinde gümrük görevlilerine uygulanmaktadır. Aşının antraksa karşı %93 oranında etkin koruma sağladığı rapor edilmiştir.  
Antraks aşısı nedir?  
Antraks aşısı dünyaya BioPort Şirketi (Lansing, Michigan) tarafından üretilip dağıtılmaktadır. Aşı; hücre içermeyen filtrat aşısıdır; bu hazırlanmasında ölü veya canlı bakteri içermediği anlamına gelmektedir. Son ürün adjuvan olarak 2.4 mg’dan fazla aluminyum hidroksit içermemektedir. Hayvanlar için hazırlanmış aşılar insanlara uygulanmamalıdır.  
Kimler antraksa karşı aşılanmalıdır?  
Aşağıdaki grupların aşılanması önerilmektedir:  
         Laboratuvarda organizmayla direkt olarak çalışanlar.  
         İthal edilmiş hayvan postu veya kürkü kaynaklı antraks sporları ile temasın engellenemediği koşullarda çalışanlar.  
         Hastalığın yüksek sıklıkta gözlendiği bölgelerde potansiyel olarak infekte hayvan ürünleriyle çalışanlar.  
         Organizmayla temas riskinin yüksek olduğu alanlara gönderilen askeri personel (biyolojik savaş silahı olarak kullanıldığında)  
Hamile bayanlar sadece, gerçekten gerekli olduğu durumlarda aşılanmalıdır.  
Antraks aşılaması için protokol nedir?  
İmmünizasyon 2 hafta aralarla yapılan 3 doz derialtı uygulamayı ve takibeden 6,12 ve 18. aylardaki derialtı injeksiyonunu içerir. Aşının ek (booster) injeksiyonları daha ileride gerekmektedir.  
Antraks aşısının yan etkileri varmıdır?  
Hafif lokal reaksiyonlar %30 gözlenebilir, injeksiyon sahasında hafif duyarlılık ve kızarıklığı içerir. Ağır lokal reaksiyonlar nadirdir, lokal reaksiyona ek olarak ön kolun yaygın şişkinliğini içerir. Sistemik reaksiyonlar aşılananların %0.2’sinde gözlenir.  
Antraksa tanı nasıl konur?  
Antraks, kandan, deri lezyonlarından veya solunum sekresyonlarından B.anthracis izolasyonu sonucu veya şüpheli vakaların kanında spesifik antikorların ölçümü ile tanı alır.  
Antraksın tedavisi varmıdır?  
Doktorlar etkin antibiyotikleri reçete edebilir. Etkili olabilmesi için tedaviye erken başlanması gereklidir. Tedavisiz bırakılırsa hastalık ölümcül olabilir.  
Kaynak: CDC  
  
ŞARBON VEYA DİĞER  BİYOLOJİK AJAN TEHDİDİNDE NASIL DAVRANILMALIDIR?  
Boş veya toz maddeler içeren zarflar çeşitli kuruluşlara gönderilebilir. Bu öneriler böyle vakalarda yapılması gerekenleri içermektedir.  
Panik yapmayın!  
1.      Antraks (Şarbon) organizmaları, deri, sindirim sistemi veya akciğerleri tutabilir. Hastalağın bulaşması için organizmanın zedelenmiş deriden geçmesi, yutulması veya aerosolize duman şeklinde solunması gereklidir. Hastalık antraks sporları ile temas sonrası uygun antibiyotiklerle erken tedavi ile önlenebilir. Antraks kişiden kişiye geçişle yayılmaz.  
2.      Gizli bir ajan olarak antraksın etkili olabilmesi için çok küçük partiküller halinde aerosolize olması gereklidir. Bunun yapılması zordur ve büyük bir teknik beceri ve özel ekipmanları gerektirir. Eğer bu partiküller solunursa, hayatı tehdit eden akciğer infeksiyonu gerçekleşebilir, fakat acil tanı ve tedavi etkilidir.  
Şüpheli AÇILMAMIŞ zarf veya “ANTRAKS”gibi bir saldırı mesajı içeren  paket:  
1.      Şüpheli zarf veya paketi sallamayın veya içeriğini boşaltmayın.  
2.      Zarf veya paketi plastik bir torbaya koyun, içeriğinin kırılmasını önleyin  
3.      Zarfı yerinde bırakın; sonrasında odayı terkedin, kapısını kapayın veya bölgeye diğer insanların girişini önleyin  
4.      Elinizi sabun ve suyla yıkayın ve tozun yüzüne bulaşmasını engelleyin  
5.      Sonrasında;  
           Evdeyseniz, vakayı emniyet yetkililerine bildirin  
           İşteyseniz, vakayı emniyet yetkililerine ve binanınızın güvenlik birimine veya uygun amirinize bildirin  
6.      Şüpheli mektup veya paketin farkedildiği anda odada veya bölgede bulunanların listesini çıkarın. Listeyi hem bölgesel sağlık yetkililerine hem de güvenlik güçlerine ilerideki inceleme ve bilgilendirme için bildirin.  
  
Toz içeren zarf ve toz dış yüzeye saçıldıysa  
1.      Tozu temizlemeye çalışmayın. Saçılmış içeriklerin üzerini kıyafet, kağıt, çöp kabı gibi bir şeyle kapayın ve kabı kaldırmayın.  
2.      Sonrasında odayı terkedin, kapısını kapayın veya bölgeyi diğer insanların girişine kapayın  
3.      Elinizi sabun ve suyla yıkayın ve tozun yüzünüze bulaşmasını engelleyin  
4.      Sonrasında;  
           Evdeyseniz, vakayı emniyet yetkililerine bildirin  
           İşteyseniz, vakayı emniyet yetkililerine ve binanınızın güvenlik birimine veya uygun amirinize bildirin  
5.      Ağır kontamine olmuş kıyafetlerinizi mümkün olduğu kadar kısa sürede çıkarın ve bir torbaya veya kapatılması mümkün bir kaba koyun. Bu kıyafet torbası doğru muamele edilemesi için acil müdahale ekiplerine/emniyet görevlilerine verilmelidir.  
6.      Mümkün olduğu kadar kısa sürede sabun ve suyla duş alın. Derinize çamaşır suyu veya diğer dezenfektanları uygulamayın.  
7.      Mümkünse, odada veya çevredeki kişilerin, özellikle de tozla teması olan kişilerin listesini çıkarın. Listeyi hem bölgesel sağlık yetkililerine uygun tıbbi bakımın yapılmasının sağlanması için hem de güvenlik güçlerine, ileri bilgilendirme ve inceleme için verin.  
Aerosolizasyon ile odanın kontaminasyonu şüphesi:  
Örneğin havalandırma sisteminin kontaminasyonu uyarısı veya genel alana biyolojik ajan salındığı uyarısı halinde;  
1.      Bölgesel fanları veya sahadaki havalandırma ünitelerini kapayın.  
2.      Sahayı hemen terkedin  
3.      Sonrasında odayı terkedin, kapısını kapayın veya bölgeyi diğer insanların girişine kapayın  
4.      Sonrasında;  
           Evdeyseniz, vakayı emniyet yetkililerine bildirin.  
           İşteyseniz, vakayı emniyet yetkililerine ve binanınızın güvenlik birimine veya uygun amirinize bildirin  
5.      Eğer mümkünse binadaki havalandırma sistemini kapatın  
6.      Mümkünse odada veya bölgede bulunanların listesini çıkarın. Listeyi hem bölgesel sağlık yetkililerine uygun tıbbi bakımın yapılmasının sağlanması için hem de güvenlik güçlerine ileri inceleme ve bilgilendirme için bildirin.  
Şüpheli paket veya mektupların tanınması:  
Şüpheli paket veya mektupların bazı özellikleri şunlar olabilir  
        Aşırı sayıda mektup  
        El yazısı veya silikçe yazılmış adres  
        Yanlış başlıklar  
        Başlık var ama isim yok  
        Genel kelimelerin hatalı yazılışları  
        Gönderen adresinin olmaması  
        Aşırı ağırlık  
        Orantısız veya gayri muntazam zarf  
        Çıkıntı yapan kablolar veya aluminyum folyo  
        Paket bantı veya ip gibi aşırı güvenlik malzemesi ile sarılmış olması  
        Görsel şaşırtıcılar  
        Tıklayan ses  
        Gizli veya kişisel gibi uyarı notları  
        Gönderenin adresindeki il ile uyumlu olmayan posta damgası  
        Yağlı boyalar, renk değişimleri veya koku  
KAYNAK: http://www.rshm.saglik.gov.tr/antrax.htm

İnfeksiyon Hastalıkları